«Οι Ελληνοαμερικανοί – Ιστορία του Απόδημου Ελληνισμού των Η.Π.Α» (Μέρος 2ο)

Χθες δημοσιέυσαμε το πρώτο μέρος του εισαγωγικού σημειώματος του Μπάμπη Μαρκέτου (φωτογραφία) στο βιβλίο του “Οι Ελληνοαμερικανοί”. Σήμερα δημοσιεύουμε το δεύτερο μέρος.

Ήταν μόλις τρία εκατομμύρια οι άποικοι που ξεκί­νησαν για το μεγάλο πείραμα της ανεξαρτησίας. Έκτοτε πολλά εκατομμύρια ήρθαν από κάθε γωνιά της Γης για να βρουν καταφύγιο και να θεμελιώσουν μια καινούργια ζωή στην Βορειοαμερικανική Συμπολιτεία. Δεν έχει να επιδείξη η ανθρώπινη ιστορία άλλη περίπτωσι έθνους που να αναδύθηκε κυριολεκτικά από τα σπλάγχνα άλλων εθνών –ένα “Έθνος Μεταναστών”! Πρέπει να ήταν φτιαγμένοι από ξεχωριστή πάστα οι άντρες και οι γυναίκες που πήραν την απόφασι να περάσουν τον απειλητικό ωκεανό και να ρίξουν ρίζες σ’ ένα άγνωστο κόσμο, χωρίς εφόδια, χω­ρίς καμμιά βεβαιότητα επιτυχίας. Ήρθαν, γιατί η χώρα που θα έκαναν καινούργια τους πατρίδα είχε γκρεμίσει τους φραγμούς που σε άλλες χώρες περίσφιγγαν την προ­σωπική πρωτοβουλία και έφεσι και εστραγγάλιζαν τις ικα­νότητες και προσδοκίες του άνθρωπου.

Δεν ήταν η καινούργια τους πατρίδα ο βιβλικός Παράδεισος με την άφθονη και ακούραστη προσφορά και απόκτησι κάθε αγαθού –ήταν όμως ένας γήινος, σύγχρονος, ανθρώπινος παράδεισος, όπου η πρωτοβουλία, η ικανότητα, η σκληρή δουλειά, το οργανωτικό πνεύμα, η αποφασιστι­κότητα και η δημιουργική φαντασία εύρισκαν τον δρόμο ανεμπόδιστο και το ανέβασμα στην κοινωνική και οικονομική κλίμακα τελική επιβράβευσι. Ήταν πλούσια από την φύσι σε υλικούς πόρους η καινούργια τους πατρίδα μα χρειάστηκε η παρεμβολή του άνθρωπου για να αξιοποιηθούν οι πόροι και να γίνη η Αμερική η χώρα που εξακο­λουθεί ακόμα και σήμερα να τραβά σαν μαγνήτης χιλιά­δες καί χιλιάδες κάθε χρόνο. Κι’ είναι όχι λιγώτερο σημαν­τικό το ότι η αξιοποίησι αυτή των υλικών πόρων δεν έγινε για την καλοζωία καί το κέρδος των ολίγων και ισχυρών –έγινε με την συμμετοχή και το όφελος των πολλών, με απο­τέλεσμα σιγά-σιγά να απλωθή η κατανομή των αγαθών, έτσι που σήμερα πάνω από τα 80 τοις εκατόν του αμερικανικού λαού να ζουν σε ένα επίπεδο που στις πιο πολλές χώ­ρες του πλανήτη μας μονάχα οι λίγοι μπορούν να έχουν καί οι πλατειές μάζες δεν τολμούν να ονειρευθούν ούτε σαν απώτερη προσδοκία. Και έγινε αυτή η πλατειά κατανομή των υλικών αγαθών χωρίς θυσία της ατομικής ελευθερίας, χωρίς τον στραγγαλισμό των αξιών που από την αρχή συνέπηξαν το υπόβαθρο και το θεμέλιο του αμερικανικού έθνους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αμερική έχει προσεγγίσει την τελειότητα. Υπάρχουν ακόμα θύλακες φτώχειας, ρατσιστικές προκαταλήψεις, τα καρκινώματα που εκτρέφουν οι πολυάνθρωποι υδροκέφαλοι των μεγαλουπόλεων, το έγκλημα, τα ναρκωτικά, ο συνωστισμός. Αλλά η αναγνώρισι της αδυναμίας και του κακού είναι η απαρχή της θε­ραπείας, και οι Αμερικανοί είναι οι πρώτοι που στρέφουν τον προβολέα της κριτικής με σκληρότητα πάνω στα ελατ­τώματα καί τις αποτυχίες τους. Σ’ αυτήν την ανδρική αναγνώρισι των αδυναμιών αλλά καί των δυνατοτήτων οφείλεται κατά μέγα μέρος η αναμφισβήτητη καί πολύ­πλευρη άνθισι μέσα στα τελευταία διακόσια χρόνια.

Αυτή η χωρίς προηγούμενο υλική και πνευματική άνθισι πήγασε από την ελεύθερη καί ανεμπόδιστη προσπά­θεια όλων εκείνων που ήρθαν μετανάστες στον Νέο Κόσμο, κι’ από τα παιδιά και τα εγγόνια τους που έρριξαν ρίζες βαθειές καί ρωμαλέες στη φιλόξενη γη της καινούργιας πατρίδας. Οι Έλληνες, παρ’ όλο που ήρθαν αργά, ουρα­γοί στην πολυεθνή φάλαγγα των μεταναστών, και παρά τον περιωρισμένο αριθμό τους, που και σήμερα ακόμα δεν ξεπερνά το ένα εκατοστό του αμερικάνικου συνόλου, έδω­σαν πλούσια και πολύτιμη την πολιτιστική, πνευματική, ηθική και υλική προσφορά τους.

Κατά σύμπτωσι αξιοσημείωτη, πέρισυ[1] συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια, άπό τότε που άρχισαν να φτάνουν στην Αμερική οί πρώτοι έλληνες μετανάστες. Η παρουσία βέβαια Ελλήνων στην Αμερική πάει πολύ πίσω –στην εποχή ακό­μα των ισπανών εξερευνητών καί κονκουϊσταδόρων,[2] τις πρώτες ακόμη δεκαετίες μετά τον Χριστόφορο Κολόμβο.[3] Αλλά οι ρίζες της σημερινής Ομογενείας δεν πάνε τόσο μακρυά. Το μεταναστευτικό ρεύμα που ωδήγησε στην ση­μερινή ελληνοαμερικανική πραγματικότητα, ξεκινά γύρω στα 1875-76.

Δεν υπήρξε ασήμαντη καί περιθωριακή η προσφορά της  Ομογενείας  καί  προς  την  γενέτειρα   και  προς   την αμερικανική πατρίδα. Στις σελίδες που ακολουθούν, ο αναγνώστης θα δη να δίδεται ανάγλυφα η πολύμορφη και απλόχερη συμβολή προς την γενέτειρα –στον οικονομικό, τον κοινωνικό, τον πολιτισμικό, τον εθνικό τομέα. Κι’ ακόμα η ζωντανή, γραφική, και πολύπτυχη προσφορά προς την αμερικανική πατρίδα, στον χώρο της κουλτούρας, στον χώρο της οικονομίας, κι’ ακόμα στον χώρο της κοινωνικής αρετής με την προσήλωσι των ομογενών, παλαιών και νέων, στις έντιμες παραδόσεις, στους οικογενειακούς δεσμούς, στην νομοταγή επιδίωξι της επιτυχίας και προκοπής.

Για πρώτη φορά θα γίνη μία προσπάθεια να δοθή σε όλη της την έκτασι η υλική συμβολή της Ομογενείας προς την γενέτειρα, αλλά και παρά πέρα η προσφορά της προς την κοινωνική ανάπτυξι και πρόοδο της ελληνικής υπαίθρου, οι πολύπλευρες προεκτάσεις της ομογενειακής παρεμβολής  στην ανέλιξι της ελληνικής ζωής, οι πολιτιστικές επιδράσεις –προζύμι μαγικό για την κοινωνική άνοδο και την προκοπή του ελληνικού χωριού– και, φυσικά, η απροσμέτρητη σε σημασία συμβολή της Ομογενείας στην υποστήριξι των εθνικών επιδιώξεων της γενετείρας.

Θα δη ο αναγνώστης, ίσως για πρώτη φορά με τόση πληρότητα, την έκτασι της συμβολής που δεν τοποθετείται μονάχα στο χθες  ή το σήμερα, αλλά πηγαίνει πίσω δεκαετίες πολλές, όσες και η έντονη παρουσία της Ομογενείας στην Αμερική. Θα δη ο αναγνώστης πόσες φορές και με πόσο ιερό πάθος ξεσηκώθηκε η Ομογένεια και αγωνίσθηκε και πέτυχε να αναγνωρισθή με τον πλέον επίσημο τρόπο η βαρύτητα της επιρροής της πέρα από τις πραγματικές αριθμητικές διαστάσεις της παρουσίας της –αλλά και να πιστοποιηθή η ζηλευτή θέσι που κατέχει μέσα στον αμερικανικό κοινωνικοπολιτικό χώρο. Θα ξαναζωντανέψουν στις σελίδες που ακολουθούν προσπάθειες ίσως τώρα για πολλούς ξεχασμένες που όμως αποτελούν ακατάλυτους τίτλους τιμής και συμβόλαιο άφθαρτο των ψυχικών και συναισθηματικών δεσμών που ενώνουν την Ομογένεια με την γενέτειρα, και σε ευρύτερη έννοια την Αμερική με την Ελλάδα.

Τραγικά εσφαλμένες ενέργειες της αμερικανικής πολιτικής ηγεσίας κατά τα τελευταία χρόνια έχουν προκαλέσει έντονη και εν πολλοίς δικαιολογημένη πικρία που καλύπτει τώρα σαν χειμωνιάτικη ομίχλη το γρανιτένιο οικοδόμημα της ελληνοαμερικανικής φιλίας.

Ο Εθνικός Κήρυξ πιστεύει στην αναγκαιότητα των δεσμών αυτών, κι’ ακόμα πιστεύει ότι, τελικά, η μυωπική και βλαβερή γραμμή που ακολούθησε επί έτη η αμερικανική ηγεσία θα υποχώρηση μπροστά στην δύναμι που εν­υπάρχει στην παραδοσιακή φιλία των δύο λαών. Και πως σύντομα θα διαλύση την ομίχλη ο ήλιος της λογικής και της δικαιοκρισίας για να προβάλουν ξανά σε όλο τους το μεγαλείο οι ακατάλυτοι δεσμοί που εξεπήγασαν και που αναθερμαίνονται πάντα άπό τις πάγιες αξίες που είναι κοινές και στα δύο έθνη και που δεν θρυμματίζονται άπό πρόσκαιρους κλυδωνισμούς.

Κατά κάποιο τρόπο, η μονογραφία που ακολουθεί είναι μια μικρή αλλά γνήσια προσφορά στην αναγκαιότητα να διατηρηθούν οι παραδοσιακοί δεσμοί. Γι’ αυτό και ο Εθνικός Κήρυξ κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να είναι όσο το δυνατόν πιο άρτια, πιο θεμελιωμένη σέ αδιάβλητα στοιχεία, πιο περιεκτική και πανοραματική η ανασκόπησι αυτή της ιστορικής πορείας του Ελληνισμού της Αμερικής.

Μπάμπης Μαρκέτος

Νέα Υόρκη, 1976

Αύριο, “Αντί προλόγου”

Μέρος 1ο

Μέρος 3ο