«Κάποιοι λόγοι για τους οποίους επιλέξαμε το έργο αυτό του Ευριπίδη»…

ΤΗΣ ΛΟΙΖΙΔΗ ΕΥΤΥΧΙΑΣ
ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ-ΗΘΟΠΟΙΟΣ
Ο Μενέλαος εισέρχεται στη σκηνή, παρουσιάζοντας την ταυτότητα του χαρακτήρα του.Ποιός είναι,απο που κατάγεται,τι έπραξε και σε τι βαθμό-κατάσταση βρίσκεται. Συγκεκριμένα έχει αφήσει τους ναύτες του στη σπηλιά,μαζί με την Ελένη που πήρε απο την Τροία. Στην πραγματικότητα,το ομοίωμα της αληθινής Ελένης το οποίο θεωρεί και αληθινό. Έχει φτάσει έξω απο το παλάτι για να ζητήσει τροφή και ρουχισμό. Αγαθά τα οποία τα έχασε απο την θαλασσοταραχή που υπέστη,στην προσπάθειά του να επιστρέψει μαζί με το πλήρωμα στην πατρίδα του. Ζητώντας βοήθεια επικαλείται τον «ξένιο Ζευς», αυτός ο ρακένδυτος βασιλιάς. Και η απάντηση που πήρε τον αποκαρδίωσε.Βγαίνει απο το παλάτι η θυρωρός του παλατιού και τον προσβάλλει, διώχνοντάς τον. Δεν τα παρατάει όμως εύκολα και προσπαθεί να της αλλάξει γνώμη. Η θυρωρός τον λυπάται και του εκφράζει τον φόβο της λέγοντάς του οτι «όποιος Έλληνας πατήσει το πόδι του εδώ βρίσκει τον θάνατο! Ο Θεοκλύμενος μισεί όλους τους Έλληνες»!Γιατί? Φωνάζει ο Μενέλαος. «Για χάρη της Ελένης».Βλέπουμε έναν Μενέλαο να κλονίζεται και να προσπαθεί να εξηγήσει σε ποιά Ελένη αναφέρεται. Σαν απάντηση πήρε «Την κόρη του Δία που ζούσε στη Σπάρτη».Είναι δυνατόν? Πώς μπορεί ο κόσμος να είναι αναποδογυρισμένος? Μεταξυ των θεών, λέει, υπάρχει μόνο ένα όνομα,του Δία.

Μιας και αναφέρουμε τα ονόματα πάμε να ελέγξουμε την ετυμολογία του ονόματος «Ελένη».Προέρχεται απο τη ρίζα ελ (Αόρ.β),του ρημ.αἰρέω-ω\αρπάζω,κυριεύω,εξαπατώ,αιχμαλωτίζω,καταστρέφω,υποδηλώνοντας την αρνητική διάσταση. Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή,προέρχεται από τη λέξη σελήνη καθιστώντας την Ελένη γυναίκα του φωτός. Ο Ησύχιος επιβεβαιώνει την θετική εκδοχή του ονόματός της, λέγοντας οτι η Ελένη βγαίνει από το ουσιαστικό ελάνη που σημαίνει λαμπάδα. Άρα εντοπίζουμε την αμφισημία αυτού του ονόματος.

Τί ισχύει λοιπόν?Είναι θετική ή αρνητική η έννοια της Ελένης?

Ο Αναξαγόρας δάσκαλος του Ευριπίδη,μας διδάσκει πως κάθε πράγμα γίνεται αισθητό με το αντίθετό του. «Η αρχή της πολικότητας».Όλα είναι διπλά, όλα έχουν δύο πόλους. Όλα έχουν το δικό τους ζευγάρι αντίθεσης. Όλα αποτελούνται από ένα (+) και από ένα (-). Η σύγκρουση αποτελεί την ενότητα και οχι τη διάσπαση όπως αρκετοί πιστεύουν. Το όμοιο και το αντίθετο είναι το ίδιο, ως προς τη φύση τους.. Διαφέρουν μόνο στον ρυθμό.Στα άκρα συναντώνται όλες οι αλήθειες.Όλα τα παράδοξα μπορούν να συνδιαλλαγούν.Σε κάθε τι,υπάρχουν δύο πόλοι,δύο απόψεις,δύο αντίθετα τα οποία είναι στην ουσία,δύο άκρα του ίδιου νομίσματος.

Βγαίνοντας η Ελένη από το παλάτι, έχοντας πάρει την χαρμόσυνη είδηση από την Θεονόη οτι ο άντρας της ζει… ώπ!..ξαφνικά τον αντικρύζει μπροστά της! Όμως δεν μπορεί να τον δει, γιατί ο άντρας αυτός δεν έχει την ίδια όψη με τον Μενέλαο άντρα της, βασιλιά της Σπάρτης. Αυτό φυσικά το μαρτυρά η ενδυμασία του όντας ρακένδυτος.Υποθέτει οτι είναι ένας κατάσκοπος,βαλμένος απο τον Θεοκλύμενο για να την παραδώσει στον τελευταίο.Ο Μενέλαος απο την άλλη,γνωρίζει αυτό το πρόσωπο και σαστίζει με την ομοιότητα που έχει αυτή η γυναίκα με την δική του.Την ρωτάει ποιά είναι και η Ελένη του δίνει όλες τις πιστικές απαντήσεις που χρειάζεται για την απόδειξη της ταυτότητάς της.Κι όμως ,όλα αυτά δεν αρκούν για να τον πείσουν.

Ο χαρακτήρας αυτός βρίσκεται στο δεύτερο στάδιο της γνώσης που είναι η πίστη.Ο άνθρωπος που δεν είναι παραδωμένος στη φαντασία του.Σκέφτεται και λίγο,είναι έτσι τα πράγματα? Μήπως είναι διαφορετικά? Αφήνει περιθώρια στην Ελένη να του δώσει τις πληροφορίες. Αρχίζει να αναπτύσσει έναν μέτριο κριτικό έλεγχο. Μήπως μου λέει την αλήθεια αυτή η γυναίκα? Είναι φάντασμα? Τί συμβαίνει? Δεν είναι δογματικός όπως είδαμε πριν τον Τεύκρο.Προσπαθεί να εξηγήσει με την λογική τί συμβαίνει. Όμως,παρότι η αλήθεια,του παρουσιάστηκε μπροστά του, δεν βρήκε την δύναμη να την κοιτάξει κατάματα και προτιμά να φύγει.Αλήθεια,πόσες φορές ο άνθρωπος είδε την αλήθεια κατάματα και δεν την άντεξε? Διότι πλάνη είναι αυτή που προτιμά ο Μενέλαος.Προτιμά την γυναίκα της σπηλιάς,που δεν είναι άλλη απο αυτή των σκιών. Πέρασε όσα πέρασε,μπόρεσε και άφησε τα είδωλα και τις σκιές στο σπήλαιο,φτάνοντας σε ένα σημείο να δει το φως το αληθινό. Την Ελένη-αλήθεια. Κι όμως τηναλήθεια αυτήν την κλωτσά.Γιατί δεν τον ικανοποιεί αυτή η εξέλιξη των πραγμάτων.Δεν μπορεί να δεχτεί οτι για τόσα χρόνια πολεμούσε «…για ένα πουκάμισο αδειανό,για μιαν Ελένη».Και έτσι προτιμά,καθώς τον βολεύει,να ζει στο σκότος.Γι’αυτό οι άνθρωποι αποφεύγουν να σηκώσουν τον σταυρό της άγνοιας προς την γνώση,θεωρώντας τον σαν ένα βάρος ζωής. Θέλοντας να αποφύγουν τον ανηφορικό δρόμο της μετάβασης της γνώσης,επιλέγουν την ασφάλεια,τα κεκτημένα τους. Δεν βρίσκουν το θάρρος να κοιταχτούν στον καθρέφτη και προτιμούν να βρίσκονται απέναντι στα πράγματα και να τα κρίνουν αφ΄υψηλού, δίχως να βάζουν τον εαυτό τους στο παιχνίδι. Την αφήνει λοιπόν λέγοντάς της πως ….για 17 χρόνια έχω υποστεί την θλίψη και τον πόνο! Και αυτός ο πόνος είναι πιο αληθινός από εσένα!Και φεύγει.

Την ώρα που φεύγει,εμφανίζεται ο αγγελιαφόρος-πιστός δούλος του Μενέλαου,ο οποίος του λέει οτι ο πόνος που έπρεπε να υπομένει ήταν μάταιος. Η γυναίκα του,(το φάντασμα το οποίο είχε αφήσει στη σπηλιά),εξαφανίστηκε.Είδε την άνοδό της στον ουρανό. Πριν φύγει είπε φρικτά πράγματα ….Φτωχοί Έλληνες και Τρώες,σκοτωθήκατε για μένα!Είμαι ένα πλάσμα κατασκευασμένο από ομίχλη και αέρα».. Ω! Ένδοξη ημέρα,κραυγάζει ο Μενέλαος. Αυτό σημαίνει οτι είπες την αλήθεια.

Ακολουθεί η σκηνή της αναγνώρισης, όπου εκει υπάρχει συνάντηση των Φώτων.Ο Μενέλαος βλέπει την Αλήθεια κατάματα. Στη συνέχεια ακούμε τον αγγελιαφόρο να μιλάει για σοφίες που δεν περιμέναμε ποτέ να τις ακούσουμε απο άνθρωπο ο οποιος στερούνταν την ελευθερία. Ήταν στο περιθώριο,καταπιεσμένος,γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης. Κι όμως,κατάφερε να κάνει αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει ο κύριός του. Να διαφυλάξει τις αρετές του, φτάνοντας στο σημείο να έχει εξαιρετικές πνευματικές ικανότητες. Η αφοσίωσή του δούλου προς τον κύριό του δεν είναι ένδειξη δουλοπρέπειας, αλλά επιλογή ενός ελεύθερου πνεύματος. Δείγμα ευγένειας και ήθους.

Το πιο σημαντικό: η Ελένη της Τροίας τον άφησε, αλλά ο δούλος του παραμένει πιστός. Ο Μενέλαος πολέμησε για την «κλεμμένη του Ελένη» αλλα, δεν πολέμησε για να την ελευθερία του δούλου του που ο ίδιος του την έκλεψε!

Επίσης,καταδικάζει ο δούλος την μαντική στο έργο. Τα μαντεία, έπαιζαν στην πολιτική κίνηση, ρόλο ανάλογο με αυτόν που παίζει σήμερα για μας η τηλεόραση. Η τηλε-όραση,είναι το αντίτιμο που πληρώνει κανείς για να δει τον κόσμο. Η παγκοσμιοποιηση του ματιού προωθείται ,αυτό είναι γνωστό ,απο κολοσσιαία επιχειρηματικά συγκροτήματα, τα οποία ελέγχουν: κυβερνήσεις, πολιτικές και στρατηγικές. Το αποτέλεσμα? Έλλειψη δημοκρατίας. Φτάνει ακόμα σε έναν πολύ επικίνδυνο διαχωρισμό. Διαχωρίζει τους ανθρώπους σε απαισιόδοξους και αισιόδοξους. Στην πρώτη κατηγορία έχουμε ανθρώπους οι οποίοι μιλούν με μια γλώσσα θρηνητική,για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Περιγράφει τον άνθρωπο σαν χειρότερο απο ζώο. Ένα μείγμα λάσπης, κτηνωδίας, απόγνωσης και πόνου το οποίο δεν έχει κανένα νόημα στην ζωή του. Προφητεύουν ένα μέλλον καταστροφικό.

Διαμετρικά αντίθετη είναι η άλλη στάση. Οι αισιόδοξοι, εκθειάζουν τα επιτεύγματα του ανθρώπου και πιστεύουν οτι το μέλλον προδιαγράφεται λαμπρό.Καλλιεργούν όμως την ουτοπία.Σε αυτόν τον διαχωρισμό έρχεται και δίνει απάντηση ο αγγελιαφόρος.Ενημερώνει τους θεατές-αναγνώστες,οτι μόνον ο Λόγος του Θεού είναι η μόνη σωτηρία για την κατάκτηση της Αλήθειας.Ο δούλος ουσιαστικά,απελευθερώνει το ανθρώπινο μυαλό απο τη δουλεία,σε ανθρώπους όπως τον Μενέλαο,που αγνοεί τον Θεο ως Θεό+Άνθρωπο.

Ζούμε σε μια εποχή φόβου και χωρο-χρόνου δυνάστη.Εξαιτίας αυτού,ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων στρέφεται σε θρησκείες εξωτικές και στην αναζήτηση πνευματικών εμπειριών.Το μόνο που καταφέρνουν είναι να γίνονται θύματα της αστρολογίας,των μέντιουμ(μας βομβαρδίζουν καθημερινά για αυτούς τους δρόμους … τα ΜΜΕ).Όμως,εν κατακλείδι,θα πρέπει να κατανοηθεί οτι ο homo adorans,ο λειτουργικός λατρεύων άνθρωπος,αυτόν που πραγματικά αγαπούσε ο Ευριπίδης,ειναι μια πραγματικότητα,την οποία δεν μπορεί να την προσεγγίσει-ποσο μάλλον να την περιγράψει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και οι σφυγμομετρήσεις που το τελευταίο διάστημα χτυπούν κόκκινο!

Κι όλα αυτά μας τα διδάσκει ένας «δουλος»!