Ό,τι έχεις δει για αλήθεια το λογιάζεις;

Ό,τι έχεις δει για αλήθεια το λογιάζεις;

Η Ηθοποιός και σκηνοθέτης, κυρία Ευτυχία Λοϊζίδου

…… Απαντά η Ελένη στον διάλογο που έχει με τον Τεύκρο.Στην προσπάθειά μου να αναλύσω αιτιολογόντας γιατί επέλεξα αυτόν τον τίτλο ως πιο σημαντικό απο όλα, μου δίνεται και η δυνατότητα να δώσω μια σαφή απάντηση στο ερώτημα που απασχόλησε αρκετούς μελετητές γιατί ο Ευριπίδης χρησιμοποίησε τον Τεύκρο ,αυτόν τον χαρακτήρα-ρόλο στο έργο.Ο Τεύκρος φτάνοντας νικητής στην πατρίδα του την Σαλαμίνα(που βρίσκεται στην Ελλάδα),εξορίστηκε από τον πατέρα του Τελαμώνα,επειδή δεν είχε υποστηρίξει το αίτημα του αδερφού του,του Αίαντα για τα επίμαχα όπλα,δεν τον απέτρεψε από την αυτοκτονία του και ακόμα χειρότερα δεν εκδικήθηκε τον ατιμοτικό θάνατό του.

Για τους αρχαίους Έλληνες,ο φονιάς αποτελούσε μίασμα,μόλυνε δηλαδή την οικογένειά του και τους συμπολίτες του.Για τον εξαγνισμό της πόλης θα βοηθούσε η εξορία του.Η ποινή αυτή βοηθούσε και στον σωφρονισμό του παραβάτη,αφού ο ίδιος,όντας εξόριστος έχανε την περιουσία του και δεν μπορούσε να συμμετέχει στα κοινά.

Ο Τεύκρος παρόλο που δεν σκότωσε τον αδερφό του,για τον πατέρα του θεωρούνταν συμμέτοχος στο έγκλημα αφού σιώπησε και δεν προσπάθησε να αποτρέψει τον αδερφό του από τον θάνατο, ούτε πάλεψε ύστερα για την τιμή του.Οι πράξεις του αυτές έδωσαν την αφορμή στον Ευριπίδη να σκιαγραφήσει έναν χαρακτήρα ικανό για να φωτίσει τις αδυναμίες μιας μερίδας ανθρώπων.

Χαρακτηριστικά,ο Τεύκρος παρόλο που ανοίκει στους νικητές του Τρωικού Πολέμου,δεν αισθάνεται περήφανος και ευτυχισμένος με το αποτέλεσμα αυτό.Αναγκάστηκε να πολεμήσει δέκα χρόνια στην Τροία για μια άπιαστη γυναίκα,θρηνεί για το χαμό του αδερφού του, βρέθηκε εξόριστος και για επτά χρόνια περιπλανιέται για να βρει καινούργια πατρίδα.Όλα αυτά τα στοιχεία σίγουρα αποδεικνύουν την τραγικότητα του χαρακήρα του,με καταλυτικό παράγοντα το γεγονός οτι ο Τεύκρος δεν μπορεί φτάνοντας στην Αίγυπτο να διακρίνει την αληθινή Ελένη.

Θεωρεί απλά οτι της μοίαζει αλλά που σίγουρα για εκείνον δεν είναι η ίδια.Ο χαρακτήρας λοιπόν αυτός βρίσκεται στο στάδιο της ικασίας.Το στάδιο αυτό κατά τους Πυθαγορειους και ύστερα όπως μας διδάσκει ο Πλάτωνας στο μύθο του σπηλαίου,είναι το πρώτο στάδιο της Γνώσης και αντιστοιχεί στον άνθρωπο τον οποίο δεν μπορεί να διακρίνει τη σκιά , από το πραγματικό.Θεωρεί την Ελένη της Τροίας αληθινή και όχι αυτή που είναι μπροστά του.

Λέει χαρακτηριστικά στην Ελένη όταν τον ρωτά αν είδε την γυναίκα που προξένησε όλα τα δεινά.

Τεύκρος.-Με τα ίδια μου τα μάτια είδα τον υπέροχο Μενέλαο να την σέρνει απο τα μαλλιά σε ολοκληρη την πόλη.

Και τον ξαναρωτά η Ελένη,

–Το είδες αυτό?

Τεύ-Απλά όπως σε βλέπω τώρα.

Ελ-Και ό,τι έχεις δει,για αλήθεια το λογιάζεις?

Τεύ-Την είδα εγώ και ο νους (η λογική) την έβλεπε.

Εκφράζει λοιπόν την καθολικότητα που έχει ο χαρακτήρας ,ο οποίος στην ουσία ζει παγιδευμένος μέσα στην πλάνη των ψευδαισθήσεών του.Ο ανθρωπος λοιπόν αυτός, εμπιστεύεται μόνο τις αισθήσεις του.Η λέξη μονο περιέχει δογματισμό και η λέξη αίσθηση περιέχει το παρόν.Αρα ο άνθρωπος που είναι παραδωμένος στην αίσθηση ζει μόνον το παρόν και δεν επιτρέπει στον εαυτό του να βγάλει τις παροπίδες και να δει με καθαρά μάτια την αλήθεια. Το μέλλον.Διότι η αίσθηση δεν επιτρέπει μέλλον αλλά παρόν.Θεωρώ οτι σε αυτό το στάδιο βρισκόμαστε σήμερα.

Οι πολιτικές εξουσίες προσπαθούν να πείσουν οτι ο δρόμος για την σωτηρία των λαών και κατέπέκταση για την ανάκαμψη της οικονομίας είναι ο δρόμος της σταθερότητας,που αυτό συνεπάγει λιτότητα και περικοπές. Αλλά θα εξακολουθήσουν να χαραζουν την ίδια πορεία που χάραζαν τα προηγούμενα χρόνια και που είναι η ίδια που μας έφερε σε αυτό το σημείο.Γιατί? Διότι δεν έχεις προνοήσει να φτιάξεις τα εν οίκο σου. Δεν έχεις προβλέψει να βρεις τρόπους σωτηρίας για τον λαό σου δίνοντάς του την ευκαιρία να αναπτυχθεί πνευματικά όχι κόβοντας του τα λεφτά ,αλλά δίνοντάς του ευκαιρίες επαγγελματικού προσανατολισμού.Αρα δεν μάθαμε τίποτα από τον πόνο της δια βίου μάθησης.Θα συνεχίσεις να δανείζεσαι και όταν έρθει η ώρα να αποπληρώσεις τα δάνεια αύτα θα γίνεται «κρανίου τόπος», επειδή δεν προέβλεψες πως θα αναπτύξεις τα έσοδά σου. Οπότε αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι σταθερότητα αλλά πνευματική αλλαγή για να μπορέσεις να βγάλεις τις παροπίδες και να δεις με καθαρά μάτια την αλήθεια.

Σε μικροραφία το ίδιο θα λέγαμε συμβαίνει και στον απλό λαό.Θα πρέπει να σταματήσει να κυνηγάει «Ελένες»που στην ουσία τους είναι μάταιες και εφήμερες, αλλά να πολεμήσει για Ιδέες(το ουσιαστικό ιδέα βγαίνει από το απαρέμφατο ἰδεῖν) ,που θα μπορεί όχι απλά να τις κοιτά αλλά και να τις βλέπει. Ο Πλάτωνας έλεγε πως σκοπός του ανθρώπου είναι το ἰδεῖν.Το να βλέπεις εννοούσε όχι το να κοιτάς.Αρα προτείνουμε μάθηση του παρελθόντος και μέσα από τα λάθη μας να παιδευτούμε και να οδηγηθούμε σε ένα μέλλον θετικής εξέλιξης και όχι δραματικής.Επιστρέφοντας τώρα στο δράμα.Μας έμεινε ,ένα ερώτημα αναπάντητο.

Γιατί ο Ευριπίδης ανάμεσα σε τόσους ομηρικούς ήρωες επιλέγει έναν νικητή αυτού του πολέμου και μάλιστα τον Τεύκρο?Ο Τεύκρος εξηγεί στην Ελένη τον σκοπό του ταξιδιού του=…σκοπός μου που ήρθα στο παλάτι ετούτο είναι να βρω την μάντισσα θεονόη.Με χρησμό με πρόσταξε ο Απόλλωνας στην Κύπρο να πάω, μια πόλη εκεί να ιδρύσω κατοικώντας και να την ονομάσω Σαλαμίνα. Η Σαλαμίνα υπήρξε πρωτεύουσα της Κύπρου για χίλια χρόνια εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης που κατείχε.Ο Ευαγόρας γιος του Νεοκλή απόγονου του Τέυκρου,όταν ήταν έφηβος κινδύνεψε να σκοτωθεί απο τον τότε τύραννο της Σαλαμίνας Αυδήμονα,γιατί πίστευε ο τελευταίος οτι θα τον απομάκρυνε από την τυραννίδα.Ο φόβος του βγήκε αληθινός.Το 411π.Χ τα κατάφερε και σκότωσε τον τύραννο,αναλαμβάνοντας την εξουσία.Όταν ανέβαλε την εξουσία κατέβαλε τέτοιες προσπάθειες για την πνευματική και υλική ευημερία και ευμάρια των κατοίκων,αναπτύσσοντας ταυτόχρονα καλές σχέσεις με τα γειτωνικά κράτη.Ο Δαρείος ο Β δεν αντέδρασε με την εξόντωση του Αυδήμονα επειδή ο Ευαγόρας εξακολουθούσε να πληρώνει τους φόρους!

*Ευτυχία Λοιζίδη

Σκηνοθέτης,ηθοποιός