Συγκρούσεις Ελλήνων και Τούρκων από τα… παλιά

Στα αποδεσμευμένα, «ξεχασμένα» έγγραφα της αποικιοκρατίας υπάρχουν και κάποιες αναφορές σε συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων στο νησί, αρχές του 1912. Οι συγκρούσεις αυτές υπήρξαν αιματηρές, με ανθρώπινες απώλειες. Η αιτία των συγκρούσεων εκείνων ήταν, σύμφωνα και με εγκύκλιο/έκκληση για αυτοσυγκράτηση του τότε Μητροπολίτου Κιτίου Μελετίου, ημερομηνίας 19 Μαΐου 1912, ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος.

Ο Μητροπολίτης τονίζει εμφαντικά ότι οι μουσουλμάνοι δεν ήσαν πρόθυμοι να σεβαστούν τα εθνικο-θρησκευτικά μας σύμβολα, τις ελεύθερες εκδηλώσεις, φρονήματα των Ελλήνων. Είχαν ήδη προηγηθεί επιθέσεις σε Αγία Άννα, Τόχνη, Καλαβασό και επίθεση κατά των μαθητών του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Και ότι οι αποικιακές Αρχές των Άγγλων, αντί να αντιμετώπιζαν τις εχθρότητες των Τούρκων έναντι των Ελλήνων, θεώρησαν «πρέπον» να λάβουν μέτρα εναντίον των εθνικών εμβλημάτων και εθνικών εκδηλώσεων του ελληνικού πληθυσμού. (Μια πολιτική που συνεχίστηκε με συνέπεια και τις επόμενες δεκαετίες μέχρι σήμερα…).

Τι έγραφε η εγκύκλιος του Μητροπολίτη Κιτίου

«Προς το ευσεβές πλήρωμα της πόλεως Λεμεσού και των περιχώρων. Ικανώς ήδη επενθήσαμεν πάντες επί τη καταλαβούση την πόλιν ημών συμφορά, ώστε να δυνάμεθα σήμερον ότε διαυγεστέραν πλέον την κρίσιν ημών υπολαμβάνομεν να είπωμεν προς υμάς αρκετόν τη ημέρα η κακία αυτής. Αρκούσι, τέκνα εν Χριστώ αγαπητά, αρκούσι τα καταβιβασθέντα εις τον τάφον θύματα, διά τα οποία όχι μόνον οι συγγενείς αυτών, αλλά και ημείς πάντες εκλαύσαμεν και οι εν ταις άλλαις πόλεσι και τοις χωρίοις αδελφοί ημών συνεπένθησαν. Αρκεί το πλήθος των τραυματιών, τινών εκ των οποίων άδηλος έτι των τραυμάτων ή έκβασις. Αρκούσιν οι φόβοι και αι κραυγαί των γυναικών και των παιδιών…

Κατά τους αιώνας της αυθαιρεσίας εν Κύπρω χριστιανοί και μωαμεθανοί έζησαν εν σχετική ηρεμότητι και πρέπει σήμερον ότε υπό ξένον δι΄αμφοτέρους διατελούμεν σκήπτρον να εξαπολύσωμεν κατ΄αλλήλων τα θρησκευτικά και τα φυλετικά μίση;

Βεβαίως τα αλλεπάλληλα επεισόδια τα λαβόντα χώραν εν Αγία Άννη, εν Τόχνη, εν Καλαβασώ, και προ πάντων η επίθεσις κατά των μαθητών του Παγκυπρίου Γυμνασίου και αυτό ακόμη το θλιβερότερον πάντων διά τα αποτελέσματα αυτού επεισόδιον της Τζαμούδας είναι καταφανή μαρτυρία ότι απότινος χρόνου οι συμπατριώται ημών μωαμεθανοί είνε ολιγώτερον ή κατά τον παρελθόντα χρόνον πρόθυμοι εις το να σεβασθώσι τα εθνικοθρησκευτικά ημών σύμβολα, τας ελευθέρας εκδηλώσεις των πολιτικών και εθνικών ημών φρονημάτων, αι εκδηλώσεις δε των τοιούτων διαθέσεων δεν φαίνονται άσχετοι ούτε προς τον ερεθισμόν όν κατά δίκαιον λόγο διέσπειρεν ανά τον μουσουλμανικόν καθ΄όλου κόσμον ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος, ούτε προς την ατυχή στάσιν, ήν ο Ανώτατος του τόπου Άρχων ενόμισε πρέπον να λάβη απέναντι των εθνικών εμβλημάτων και των εθνικών καθόλου εκδηλώσεων του ελληνικού πληθυσμού…

Ετιμωρήθημεν αρκούντως, εκείνοι διά τας αδίκους προκλήσεις, ημίς διά τον ψυχικόν αναβρασμόν. Μόνοι υπολειπόμενοι να τιμωρηθώσιν είνε εκείνοι οι οποίοι από φρουρών της τάξεως κατά της ζωής των πολιτών μετεβλήθησαν άνευ ανάγκης κατά την κοινήν και την εμήν προσωπικήν πεποίθησιν εις φονείς αυτών. Ελπίζομεν όμως ότι και τούτους θα τιμωρήση της Κυβερνήσεως η δικαιοσύνη…».

Συμπλοκή 27ης και 28ης Μαΐου 1912

Φαίνεται, όμως, ότι 9 ημέρες μετά την εγκύκλιο του Μητροπολίτη Κιτίου Μελετίου, ακολούθησαν νέες αιματηρές συγκρούσεις στη Λεμεσό στις 28 και 29 Μαΐου 1912, ημέρα της γιορτής του Κατακλυσμού. Κατά τις συγκρούσεις η Αστυνομία απάντησε με πυροβολισμούς εναντίον των εμπλεκομένων για τη διάλυσή τους. Ως αποτέλεσμα, η αποικιακή Αρχή αναγκάστηκε να διορίσει στις 13 Ιουνίου 1912 Ερευνητική Επιτροπή, με σκοπό να βρει τα αίτια των ταραχών αφενός και αφετέρου να αποφανθεί αν ήταν δικαιολογημένη η συμπεριφορά της Αστυνομίας.

Η Επιτροπή απαρτιζόταν από έναν Άγγλο, έναν Τούρκο και έναν Έλληνα. Η Επιτροπή είχε εντολή να ερευνήσει τις ταραχές της 27της και 28ης Μαΐου 1912 στη Λεμεσό. Ξεκίνησε την έρευνα στις 15 Ιουνίου 1912, η οποία κράτησε 15 μέρες και άκουσε 80 μάρτυρες.

Η έκθεση

Σύμφωνα με το πόρισμα της Ερευνητικής, η συμπλοκή ξεκίνησε πλησίον ενός καφενείου στην περιοχή Τζαμούδας της Λεμεσού, όταν αριθμός χριστιανών πέταξαν αντικείμενα σε δύο κάρα μουσουλμάνων.

«Λίγα λεπτά μετά και αφού τρίτο κάρο γεμάτο μουσουλμάνους πέρασε και ίσως να έτυχε της ιδίας μεταχείρισης, αντί να προχωρήσει σταμάτησε, και οι μεθυσμένοι μουσουλμάνοι επιβάτες του βγήκαν έξω και έτρεξαν στο καφενείο να επιτεθούν. Όταν όμως αντιλήφθηκαν ότι ήταν λιγότεροι, ένας τράβηξε μαχαίρι και μαχαίρωσε δύο χριστιανούς και στην προσπάθειά του να δραπετεύσει μαχαίρωσε και τρίτον που επιχείρησε να τον σταματήσει…

Όταν άρχισε η συμπλοκή, ορισμένοι έτρεξαν στην εκκλησία Καθολικής και έπαιξαν τις καμπάνες δυνατά για 10-15 λεπτά. Αυτό ξεσήκωσε μεγάλο αριθμό κόσμου και μεταδόθηκε ότι οι μουσουλμάνοι έσφαζαν τους χριστιανούς στο πανηγύρι… Οι άνδρες οπλίστηκαν με ό,τι βρήκαν και έτρεξαν στο μέρος όπου γιορταζόταν ο Κατακλυσμός στον χώρο του Τελωνείου, πλησίον του τουρκικού παζαριού, και επιτέθηκαν των μουσουλμάνων με ξύλα και πέτρες… Φοβούμενος για χειρότερα και αφού προηγήθηκε μεγάλος αριθμός τραυματιών, ο διοικητής της αστυνομίας όπλισε τους άνδρες του και τους διέταξε να πυροβολήσουν το πλήθος…».

Τα θύματα

3 σκοτώθηκαν και 100 τραυματίστηκαν στις συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. 2 σκοτώθηκαν και 9 τραυματίστηκαν από πυρά της αστυνομίας. 1 αξιωματικός της αστυνομίας τραυματίστηκε από σφαίρα και πέτρες και 14 αστυνομικοί λιθοβολήθηκαν.

Σκοτώθηκαν – Θ. Λαμπή, Κωστής Τίκι, Κωστής Γιαννή, από τη Λεμεσό και ο Γιαννής Κυπριανού (από την Πάχνα) και ο Περπέρ Καραμουσταφά από τη Λεμεσό. Την αστυνομική δύναμη που αντιμετώπισε τους ταραξίες απάρτιζαν: 3 αξιωματικοί, ένας Βρετανός, ένας Έλληνας και ένας μουσουλμάνος. 44 αστυνομικοί, 30 μουσουλμάνοι και 14 χριστιανοί.

Συμπέρασμα

Το συμπέρασμα της Ερευνητικής έγραφε: «Ο κύριος λόγος των ταραχών ήταν το επεισόδιο στην Τζαμούδα μάλλον δεν θα εξελισσόταν σε ό,τι έλαβε χώρα, αν οι Αρχές της εκκλησίας της Καθολικής δεν επέτρεπαν να κτυπήσουν οι καμπάνες… Οι ταραχές δεν ήσαν προμελετημένες και αυτό εξάγεται και από το είδος των όπλων που χρησιμοποιήθηκαν, ξύλα και πέτρες, και από το γεγονός ότι γυναικόπαιδα από αμφότερες τις παρατάξεις βρισκόντουσαν στο πανηγύρι… Πολλοί προσπάθησαν να σταματήσουν τις φασαρίες στην Τζαμούδα. Ο αστυνομικός διοικητής ήταν πλήρως δικαιολογημένος για τη δράση του…».