Όταν πια η θανατική τιμωρία ολοκληρώνεται, ανατέλλει νέο φως για τους ανθρώπους;

Κάποιοι λένε ναι στη θανατική ποινή γιατί η εγκληματικότητα ανεβαίνει, όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο με το ποσοστό του εξτρεμισμού να αυξάνεται.

Η κοινωνία με άλλα λόγια μπορούμε να πούμε πως αμύνεται και ζητά από το νόμο να επιτεθεί εν ονόματι της.

Φυσικά λίγες είναι οι χώρες που εφαρμόζουν την ποινή του θανάτου, όπως η Ουκρανία, χώρες του τρίτου κόσμου, η Αμερική (περίπου σε 30 πολιτείες).

Η θέσπιση αυτού του μέτρου γίνεται για να προλαμβάνεται μια κρίση που ετοιμάζεται.  Σύμφωνα με απόψεις καθηγητών εγκληματολογίας, τα άτομα που διαπράττουν έγκλημα δεν οδηγούνται σε αυτό, εν κενό.  Έχουν ιδεολογικό και πολιτικό προηγούμενο μέσα τους.

Πολλοί ευρωβουλευτές κάνουν πρόταση να επανέλθει η θανατική ποινή.  Η πρόταση αυτή εμπεριέχει την ανάγκη που νιώθει η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και ο κοινωνικός αποκλεισμός να δώσει θεσμική ισχύ στην εξουσία.

Έτσι λοιπόν αυτό που προσπαθούν να κάνουν είναι να επαναφέρουν την παλιά ποινή του θανάτου, υποβόσκοντας όμως την τρομοκράτηση των μαζών.

Δεν μπορείς να αποτάξεις αυτή τη στιγμή τόσο εύκολα την ανεργία, την περιθωριοποίηση και όλα τα δεινά που συνεπάγονται από την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, χωρίς να έχεις τη δυνατότητα να επιβάλλεσαι και μάλιστα με τρόμο.

Όμως κατά πόσο μπορεί να συμμορφώσει τα α-λογα άτομα της κοινωνικής οντότητας μια μελλοντική επαναφορά αυτής της ποινής;

Έχει αποδειχτεί μετά από στατιστικές μελέτες ότι μετά από κάθε εκτέλεση της θανατικής ποινής στις ΗΠΑ, για ένα μικρό χρονικό διάστημα αυξάνεται ο αριθμός των φόνων.  Φαίνεται πως η ποινή αυτή και η εκτέλεσή της προκαλεί εξαγρίωση.

Ο δε έτοιμος να διαπράξει βαριά ανθρωποκτονία ταυτίζεται με την πολιτεία και λέει: Είδες αυτή, εκείνον που αδίκησε τον εξόντωσε άρα με τον ίδιο τρόπο μπορώ να εξοντώσω το δικό μου εχθρό.  Ταυτίζεται με την πολιτεία και περνά εύκολα και ο ίδιος με τη σειρά του στην ανθρωποκτονία.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η θανατική εκτέλεση δεν καταπραΰνει, δεν καταστέλλει.

Στην Ηλέκτρα του Σοφοκλή συναντάμε ένα ανάλογο συμπέρασμα.

Η Κλυταιμνήστρα σκότωσε τον Αγαμέμνονα κάτι που παραδέχεται και η ίδια στους στίχους 526-527 … “ο πατέρας σου επέθανε από μένα, από μένα!  Το παίρνω πάνω μου και δεν τ’ αρνιέμαι”.

Δεν αρνείται αυτήν την κατηγορία την οποία τέλεσε για δικούς της λόγους προφανώς.  Ένας όμως και σημαντικός είναι εκείνος που συναντάμε στους στοίχους 530- … “γιατί αυτός (ο Αγαμέμνονας) ήταν ο μόνος Έλληνας που τόλμησε να προσφέρει την αδελφή σου (Ιφιγένεια) θυσία στους Θεούς”.

Άρα λοιπόν η Κλυταιμνήστρα σκότωσε τον Αγαμέμνονα επειδή ο τελευταίος σκότωσε την κόρη της Ιφιγένεια.

Δεν είναι ώρα ακόμα να μελετήσουμε τα επιχειρήματα της μάνας-κόρης σε αυτόν τον διάλογο παρακάτω θα μας δοθεί η ευκαιρία να το αναπτύξουμε διεξοδικά.

Μένουμε στο κομμάτι της εκτέλεσης αυτής της πράξης, της ανθρωποκτονίας.  Η εξαγριωμένη Ηλέκτρα επιθυμεί ανοικτά την εξόντωση της Κλυταιμνήστρας και τους Αίγισθου και την προειδοποιεί:

Αν είναι να σκοτώνει ο ένας τον άλλο, πρώτη θα πεθάνεις εσύ με τέτοιο νόμο.

Όμως ενδόμυχα τον διακαή πόθο της Ηλέκτρας τον συναντάμε και σε άλλους ήρωες του δράματος.

Παιδαγωγός στίχος: 13-14 … σε βάσταγα, σε γλύτωσα, σε ανάθρεψα, λεβέντη τιμωρό των πατρικών αιμάτων.

Χορός 125-126 … να χαθεί όποιος τα’ πραξε αν ταιριάζει να το ξεστομίζω.

Χρυσόθεμις … 331-334 … εγώ το ξέρω πόσο πονώ για κείνο που μας βρήκε και αν είχα το θάρρος θα το’ δειχνα τι σκέφτομαι για κείνους.

Το πιο αξιοσημείωτο σε όλα αυτά είναι πως και ο ίδιος ο θεός Απόλλωνας συντρέχει τον Ορέστη ώστε να καταλαβαίνουμε πως ένας θεός επιδιώκει ή καλύτερα βρίσκει φρόνιμη την εξόντωση του ζευγαριού Κλυταιμνήστρας-Αίγισθου.

Στίχοι 35-37 … ο Φοίβος έτσι λάλησε που ευθύς θ’ ακούσεις: “Χωρίς στρατό και μόνος με δόλο να πράξεις το δίκαιο φόνο”.

Εκ πρώτης όψεως θα λέγαμε ότι ο Σοφοκλής δέχεται τη θανατική ποινή των ανθρώπων εκείνων που αρνούνται και ακυρώνουν την αξία του νόμου και της δικαιοσύνης διότι αποθηριώνονταν και ξέπεφταν στην κατάσταση του ζώου, όπως θα έλεγε και ο Αριστοτέλης στα πολιτικά – ώσπερ γάρ και τελευθείς βέλτισον των ζώων άνθρωπος εστί, ούτω και χωριστείς νόμου και δίκης χείριστον πάντων (Αριστ. Πολιτικά Α2, 15-16).

Και γιατί καταλήγω σε ένα τέτοιο συμπέρασμα;

Το δράμα του Σοφοκλή σίγουρα δεν τελειώνει με μια νότα χαράς.  Από τις μυθικές παραδόσεις γνωρίζουμε πως ο κύκλος της ιστορίας δεν κλείνει με τον τρόπο που διάλεξε ο Σοφοκλής.  Ο Ορέστης καταδιώκεται από τις Ερινύες για το φόνο που διέπραξε (Ορέστεια Στησίχορου, Ορέστεια του Αισχύλου, συγκεκριμένα Ευμενίδες και στον Ορέστη του Ευριπίδη αλλά και σε ένα βαθμό θα λέγαμε στην Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη).  Ο Σοφοκλής διαγράφει αυτό το κομμάτι του μύθου και σίγουρα έχει το λόγο του.

Η τιμωρία της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου είναι πράξη δικαιολογημένης ανθρωποκτονίας και στην Αθήνα θα δικαζόταν κανονικά στο δικαστήριο που ονομάζοντας Δελφίνιο.  Όπως μας αναφέρει ο Δημοσθένης, δίκες για τέτοιες υποθέσεις εκδικάζοντας στο συγκεκριμένο δικαστήριο ακριβώς επειδή η αθώωση του Ορέστη από τους θεούς απέδειξε ότι και ένας φόνος μπορεί να είναι δίκαιος και τέτοιες περιπτώσεις δεν εκδικάζονταν από τον Άρειο Πάγο.  Ο Δημοσθένης παραδέχεται πως κάποιοι φόνοι μπορούν να θεωρηθούν “όσιοι” φέρνοντας ακριβώς ως παράδειγμα την περίπτωση του Ορέστη.

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι οι διαφορετικές απόψεις που υπάρχουν σχετικά με τη θανατική ποινή.

Οι μεν ισχυρίζονται ότι η επίσημη πράξη της τιμωρίας (θανατικής) γίνεται μάθημα για όλους όσου διαπράττουν εγκλήματα και οι άλλοι – ξαναγυρίζοντας στον πρόλογο αυτού του κεφαλαίου – ισχυρίζονται πως δεν καταπραΰνει, δεν συμμορφώνει την τάξη στην πολιτική κοινωνία.

Ο Σοφοκλής ολοκληρώνοντας το έργο του με τον Ορέστη απευθυνόμενος στον Αίγισθο: Έτσι θα έπρεπε όλοι να τιμωρούνται αμέσως να θανατώνονται, όσοι το Νόμο παραβιάζουν.  Έτσι το άδικο δεν θα γινόταν Νόμος.

Καταλήγω στο ερώτημα:

Όταν πια η θανατική τιμωρία ολοκληρώνεται, ανατέλλει νέο φως για τους ανθρώπους;