Καλώς ήρθες Νέα Ευρώπη!

Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος

Απο τη Συλλογη Του κόσμου (1978).

Θα σας πω πώς έγινε

Έτσι είναι η σειρά

Ένας μικρός καλός άνθρωπος αντάμωσε στο

δρόμο του έναν χτυπημένο

Τόσο δα μακριά από κείνον ήτανε πεσμένος και λυπήθηκε

Τόσο πολύ λυπήθηκε

που ύστερα φοβήθηκε

Πριν κοντά του vα πλησιάσει για να σκύψει να

τον πιάσει, σκέφτηκε καλύτερα

Τι τα θες τι τα γυρεύεις

Κάποιος άλλος θα βρεθεί από τόσους εδώ γύρω,

να ψυχοπονέσει τον καημένο

Και καλύτερα να πούμε

Ούτε πως τον έχω δει

Και επειδή φοβήθηκε

Έτσι συλλογίστηκε

Τάχα δεν θα είναι φταίχτης, ποιον χτυπούν χωρίς να φταίξει;

Και καλά του κάνουνε αφού ήθελε vα παίξει με τους άρχοντες

Αρχισε λοιπόν και κείνος

Από πάνω να χτυπά

Ευτυχία Λοϊζίδη*

Αρχή του παραμυθιού καλημέρα σας.

Το ποίημα της Ελένης Βακαλό παρόλο που περιλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή του κόσμου (1978), εντούτοις καθιστά κάτι παραπάνω από επίκαιρο και ευθύς έξ αρχής θα δικαιολογήσω τους λόγους της αναφοράς μου αυτής.

Η ποιήτρια με γλώσσα απογυμνωμένη από παραδοσιακούς λυρισμούς καταφέρνει με το νυστέρι της να εντοπίσει τους μηχανισμούς της μετατροπής του κοινού μέσου ανθρώπου, κατα βάση καλού, σε κακό και απάνθρωπο. Και ότι ισχύει μεμονωμένα για τον άνθρωπο ισχύει και για ολόκληρες κοινωνίες.

Καταγράφει λοιπόν τους «βασιλείς» και τον απλό λαό με τα μάτια της ψυχής της, διότι όταν αναφερόμαστε κριτικά σε ένα αυταρχικό καθεστώς, συνήθως επικεντρώνουμε τα βέλη μας στις κορυφές του, στις ηγετικές προσωπικότητες του.

Αυτά όμως τα καθεστώτα και οι εξουσιαστικοι μηχανισμοί δεν μπορούν να ορθοποδήσουν, αν δεν εξασφαλίσουν την ανοχή ή την υποστήριξη πλατειών μαζών της κοινωνίας. (Εκλογές).

Έτσι λοιπόν το “Brexit” επιτεύχθηκε αξιοποιώντας τους πανίσχυρους μηχανισμούς της προπαγανδας και ψυχολογικού επηρεασμού που διαθέτει και αναπτύσσει και αφετέρου αξιοποιώντας ορισμένα αδύνατα εγγενή στοιχεία της ψυχολογίας του μεσου ανθρωπου. Όπως την επιθυμία του για σταθερή και ευτυχισμένη ζωή, τους φόβους του απέναντι στο φάντασμα της ξενοφοβίας και τον εγωκεντρισμό του που δυστυχως αυθόρμητα τον διακατέχει.

Αυτά τα αισθήματα παρατηρούμε στη συμπεριφορά του ανθρώπου που έγινε κακός στο ποίημα, αυτά παρατηρούμε και στην απόφαση –κατα πλειοψηφία – των πολιτών.

Και διευκρινιζω. Ο μέσος καθημερινός άνθρωπος παρουσιάζεται άνθρωπος με καλές προθέσεις και ανθρωπιστικά αισθήματα, οι περισσότεροι για να μην το γενικεύσω, έχουν αυτήν την ψυχολογία· είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι απέναντι στις αξίες, στην πράξη όμως παρεκκλίνουν από αυτές, ιδίως όταν θίγονται κάποια συμφέροντα τους.

Έτσι ο άνθρωπος του κειμένου νιώθει συμπόνια για τον πληγωμένο συνάνθρωπο του και δείχνει έξ αρχής προδιάθεση να τον συντρέξει. Αυτή είναι η καλή πλευρά του. Ταυτόχρονα όμως, ξυπνούν και κλιμακώνονται μέσα του τα αρνητικά του στοιχεία, που είναι και αυθόρμητα αλλά παράλληλα τα εντείνει και ένα άδικο και απάνθρωπο σύστημα. Έτσι αναδύεται ένας φόβος, αδικαιολόγητος ουσιαστικά, αλλά βαθιά ριζωμένος μεσα του, μήπως βοηθώντας τον πληγωμένο εμπλακεί σε δύσκολες καταστάσεις.

Επινοεί λοιπόν τη συνήθη δικαιολογία σε παρόμοιες περιπτώσεις για τη συγκάλυψη των ευθυνών της αναλγησίας του. Φυσικά και θεωρεί πως δεν διαπράττει κανένα αμάρτημα αφού κάποιος άλλος θα βρεθεί να φροντίσει το « συνάνθρωπο μας», ελαχιστοποιώντας κατα αυτόν τον τροπο τις ευθύνες του. Κάποιοι βρίσκονται στην τροχιά αυτής της αντιμετώπισης ενώ κάποιοι άλλοι πλήρως απενεχοποιημενοι ενοχοποιούν το ίδιο το θύμα. Στην δίκη τους τροχιά θεωρούν το θύμα ένοχο : αυτός που υποφέρει, υποφέρει από δίκη του ευθύνη, ο φτωχός ο άνεργος, ο εξαπατημένος Ευρωπαίος! Άρα δεν έχει υποχρέωση να τους συμπαρασταθεί και επομένως δεν έχει καμία ευθύνη ούτε οφείλει να λογοδοτήσει στην ηθική του συνείδηση.

Φτάνοντας στο τελευταίο και χειρότερο στάδιο ο μέσος άνθρωπος υπό τον φόβο της απεκδυσης της ευθύνης περνά στην άλλη όχθη. Οι πάσχοντες όταν αντιδρούν και απειλούν την ευστάθεια του καθεστώτος και την ευνομία του κράτους είναι εχθροί της κοινωνίας και κάθε ευσυνείδητος πρέπει να επιθυμεί ή στο χειρότερο βαθμό να συμβάλλει στην τιμωρία τους.

Εδώ ολοκληρώνεται η μεταστροφή του «καλού ανθρώπου».

Καλώς ήρθες Νέα Ευρώπη!

Η Ευτυχία Λοϊζίδη  είναι σκηνοθέτης-ηθοποιός.